با جاری فرات (دوم محرم)

فَلَئِنْ أَخَّرَتْني الدُّهُورُ، وَعاقَني عَنْ نَصْرِكَ الْمَقْدُورُ، وَلَمْ أَكُنْ لِمَنْ حارَبَكَ مُحارِباً وَلِمَنْ نَصَبَ لَكَ الْعَداوَةَ مُناصِباً فَلاََنْدُبَنَّكَ صَباحاً وَمَساءً وَلاََبْكِيَنَّ لَكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً، حَسْرَةً عَلَيْكَ، وَتَأَسُّفاً عَلى ما دَهاكَ وَتَلَهُّفاً

پس اگرچه زمانه مرا به تأخير انداخت و مقدّرات الهى مرا از يارىِ تو بازداشت و نبودم تا با آنان كه با تو جنگيدند بجنگم و با كسانى كه با تو دشمنى ورزيدند به ستيز برخيزم، در عوض، از روى حسرت و تأسّف و اندوه بر مصيبت هايى كه بر تو وارد شد، صبح و شام نالانم و به جاى اشك براى تو خون گريه مى كنم،«بحارالانوار»، (ج 98، ص 317.)

بررسی سند زیارت عاشوراء

همانطور که می دانیم مصدر اصلي اين زيارت نامه ، دو كتاب معتبر ؛ يعني كامل الزيارات تأليف جعفر بن محمد بن قولويه قمي و مصباح المتهجد شيخ طوسي رضوان الله تعالي عليهما است .

مرحوم شیخ طوسی در کتاب مصباح المجتهد ،تقریبا سه سند برای این زیارت ذکر کرده که حضرت آیه الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله ) نقل محمد بن خالد طیالسی را تصحیح کرده اند .

متن کلام مرحوم شیخ طوسی چنین است :

وروى محمد بن خالد الطيالسي عن سيف بن عميرة قال : خرجت مع صفوان بن مهران الجمال وعندنا جماعة من أصحابنا إلى الغري بعد ما خرج أبو عبد الله عليه السلام فسرنا من الحيرة إلى المدينة فلما فرغنا من الزيارة صرف صفوان وجهه إلى ناحية أبي عبد الله الحسين عليه السلام فقال لنا : تزورون الحسين عليه السلام من هذا المكان من عند رأس أمير المؤمنين عليه السلام من هيهنا أومأ إليه أبو عبد الله الصادق عليه السلام وأنا معه قال : فدعا صفوان بالزيارة التي رواها علقمة بن محمد الحضرمي عن أبي جعفر عليه السلام في يوم عاشوراء .

و محمد بن خالد طيالسي از سيف بن عميره روايت مي کند که گفت : بعد از آنکه امام صادق عليه السلام بيرون رفتند ، همراه با صفوان بن مهران شتر دار ، به سمت نجف رفتيم و عده اي هم ما را همراهي مي‌كردند . پس از راه حيره به شهر نجف رفتيم . وقتي از زيارت فارغ شديم صفوان روي خود را به سمت حرم امام حسين عليه السلام کرد و به ما گفت : امام حسين عليه السلام را از اينجا از کنار سر امير مومنان زيارت مي کنيد ؟ از همين جا امام صادق عليه السلام (به سمت کربلا ) اشاره کرد و من همراه او بودم ؛ پس صفوان زيارتي را که علقمه آن را از امام باقر در روز عاشورا روايت کرده بود خواند .

(مصباح المتهجد ، الشيخ الطوسي ، ص 777 .)

متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی بدین شرح می باشد . :

باسمه تعالی

گذشته از تاییدات غیبی معتبر كه موید زیارت عاشورایند، سندی كه در كتاب “مصباح المجتهد” برای آن ذكر شده است، سندی صحیح است.

نتیجه تحقیق در آن مبنی بر این است كه : در این كتاب بعد از بیان زیارت حضرت سید الشهدا از علقمه آمده است كه : “محمد بن خالد طیالسی از زبان سیف بن عمیره نقل كرده است كه وی گفت: همراه صفوان بن مهران جمّال و گروهی از یارانمان به نجف اشرف رفتیم. و پس از زیارت، صفوان رو به سمت امام حسین (كربلا) كرد و به ما گفت: «از همین بالا سر حضرت امیر مومنان علیه السلام امام حسین را زیارت می‌كنیم. من با امام صادق علیه السلام بودم كه او به سوی حضرت حسین علیهما السلام اشاره كرد». سیف ‌می‌گوید: آنگاه صفوان شروع به خواندن زیارتی كرد كه علقمه از محمد بن حضرمی و او از امام باقر علیه السلام در روز عاشورا نقل كرده بود.”

ظاهر این عبارت می‌‌رساند كه حضرت صادق علیه السلام با همین زیارتی كه علقمه از امام باقر نقل كرده، اشاره نموده و زیارت كرده است.

در سند یاد شده، هیچ شكی در وثاقت (مورد اطمینان بودن) سیف بن عمیره و صفوان بن مهران نیست [و در كتب رجالی به وثقات ایشان تصریح شده است]، اما دو نكته باید ارزیابی شود:

الف- ارتباط با محمد بن خالد یا همان طرق به وی (یعنی كلام محمد بن خالد از كجا یا توسط چه كسی به ما رسیده است؟)

ب- وثاقت خود محمد بن خالد (یعنی آیا محمد بن خالد فرد قابل اطمینان و راستگویی هست؟)

نكته اول یا همان طرق به محمد بن خالد را با دو بیان می‌توان اثبات كرد:

بیان اول: با بررسی سند و بخصوص عبارت “رَوَی محمدُ بنُ خالد…” [یعنی محمد بن خالد گفته است…]– و به شكل “رُوِیَ عن محمدِ بنِ خالد” [از محمد بن خالد نقل شده است…] نبودن آن – مشخص می‌شود كه در نزد شیخ طوسی نسبت این روایت به محمد بن خالد طیالسی ثابت بوده است. و همین در اعتبار این سند از این جهت كافی است.

بیان دوم: به ظاهر این حدیث [مستقیما] از كتاب محمد بن خالد اخذ شده است. در كتاب “الفهرست” كتابی به وی نسبت داده شده است كه از طرق حسین بن عبید الله غضائری و او از احمد بن محمد بن یحیی عطار و او نیز از پدرش و وی از محمد بن علی بن محبوب و محبوب از محمد بن خالد روایت كرده است.

همه‌ این یادشدگان از بزرگان و معتمدان شیعه هستند. بخصوص احمد بن محمد بن یحیی عطار كه از مشایخ اجازه نیز بوده است. مشایخ اجازه‌ای كه بنابر تحقیق در قله وثاقتند.

اما نكته دوم یا همان وثاقت محمد بن خالد كه امور متعددی بر آن دلالت دارد:

1- نقل روایت توسط محمد بن علی بن محبوب كه از بزرگان شیعه است از محمد بن خالد. این امر دلیل اعتماد وی به محمد بن خالد است و مورد وثوق بودن اوست.

2- دست یابی بزرگان مورد وثوق به كتابهای گروهی از راویان مانند سیف بن عمیره و محمد بن معروف و رزیق بن زبیر از طرق طیالسی.

[برای نمونه دانشمندی چون] محمد بن جعفر رزّاز كه از بزرگان مورد اعتماد شیعه است از طرق طیالسی كتابهای آن دو را روایت كرده است كه این دلیل بر اعتماد رزاز به طیالسی است.

[نمونه دیگر] روایت كتاب رزیق توسط عبد الله بن جعفر حمیری از طرق محمد بن خالد.

همچنین بن زیاد اصول بسیاری را از طرق طیالسی روایت كرده است (بن زیاد با آنكه واقفی است اما مورد وثوق شیخ و نجاشی است).

3- روایت بسیاری دیگر از راویان مورد اعتماد و اجلّاء ثقات از طیالسی علاوه بر موارد یاد شده. [مانند] :

سعد بن عبد الله ؛ سلمة بن خطاب كه بظاهر ثقه است ؛ پسرش عبد الله بن محمد بن خالد ؛ علی بن ابراهیم و علی بن سلمیان رزازی ؛ محمد بن حسن صفار ؛ محمد بن حسین ؛ معاویة بن حكیم.

آنچه یاد شد، از قویترین نشانه‌های وثاقت طیالسی است. شایان ذكر است كه حتی ابن غضائری كه معروف است به اشتباه بسیاری از ثقات را جرح كرده است، درباره طیالسی، جرحی از وی نرسید است.

بنابر این در مورد اعتماد بودن طیالسی هیچ شكی نیست. لذا سند زیارت عاشورا از این طریق صحیح و بدون خدشه است.(موسی حسینی شبیری زنجانی.)

مرحوم آیة الله علامه امینی صاحب کتاب شریف الغدیر، سفارش زیارت عاشورا می کنند

فرزند برومند آیة الله امینی آقای دکتر محمد هادی امینی می نویسند:پس از گذشت چهار سال از فوت مرحوم آیة الله العظمی علامه امینی نجفی«پدر بزرگوارم» مؤلف کتاب الغدیر…یعنی سال 1394 هجری قمری شب جمعه ای قبل از اذان فجر، وی را در خواب دیدم، او را شاداب و خرسند یافتم… جلو رفته و پس از سلام و دست بوسی، عرض کردم: پدرجان در آنجا چه عملی باعث سعادت و نجات شما گردید؟

گفتند: چه می گویی؟ مجددأ عرض کردم: آقاجان در آنجا که اقامت دارید، کدام عمل موجب نجات شما شد. کتاب الغدیر…یا سایر تألیفات… یا تأسیس و بنیاد کتابخانه امیر المؤمنین(ع)؟

پاسخ دادند: نمی دانم چه می گویی قدری واضح تر و روشن تر بگو.

گفتم: آقاجان شما اکنون از میان ما رخت بربسته اید، و به جهان دیگر منتقل شده اید، در آنجا که هستید کدامین عمل باعث نجات شما گردید از میان صدها خدمات و کارهای بزرگ علمی و دینی و مذهبی؟

مرحوم علامه امینی…درنگ وتأملی نمودند سپس فرمودند: فقط زیارت ابی عبدالله الحسین(ع) عرض کردم شما می دانید اکنون روابط بین ایران و عراق تیره و تار است و راه کربلا بسته چه کنم؟

فرمود: در مجالس و محافلی که جهت عزاداری امام حسین (ع) بر پا می شود شرکت کن ثواب زیارت امام حسین (ع) را به تو می دهند.

سپس فرمودند: پسر جان در گذشته بارها تو را یاد آور ساختم و اکنون به تو توصیه می کنم که زیارت عاشورا را هیچ وقت و به هیچ عنوان ترک و فراموش مکن، مرتبأ زیارت عاشورا را بخوان و بر خودت وظیفه بدان، این زیارت دارای آثار و برکات و فوائد بسیاری است که موجب نجات و سعادتمندی در دنیا و آخرت تو می باشد… و امید دعا دارم.

فرزند مرحوم آیة الله امینی می نویسد: علامه امینی، با کثرت مشاغل و تألیف و مطالعه و تنظیم و رسیدگی به ساختمان کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) در نجف اشرف مواظبت کامل به خواندن زیارت عاشورا می نمودند، و بدین جهت خودم حدود 30 سال است مداوم به زیارت عاشورا می باشم. ( شرح زیارت عاشورا و داستانهای شگفت آن )

روضه روز دوم :

وقتی در دوم محرم کاروان به کربلا رسید حضرت بعد از آن که از اسم آن سرزمین سوال کردند مشتی ازخاک را برداشته و بوئیدند وفرمود:واهاً لکِ ایَّتُها التُربه. چقدر خوشبوئی ای خاک. سپس فرمودند همین جا فرود آیید: هاهنامناخُ رِکابنا ومَحَطُّ رحالِناومَسفَکُ دِمائِنا.این جا محل اقامت ما و جایی است که خون ما بر آن می­ریزد جایگاه قبرهای ماست که جدم رسول الله این را خبرداده

بار بگشائید این جا کربلاست آب وخاکش با دل وجان آشناست

کربلا،گهواره اصغرتویی مقتل عباس مه پیکرتویی

به خواهر بزگوارشان خطاب کرد:در راه رفتن به جنگ صفین پدرم امیرالمومنین دراین مکان گریان شد و فرمود:درخواب دیدم این بیابان دریایی از خون است وحسینم درآن غرق شده ویاری می طلبد وکسی به فریاد او نمی رسد. یاصاحب الزمان نمی دانم این جمله چه کرد با دل جانتان زینب (س)و با چه حالی به زمین کربلا فرود آمد ولی نقل شده جوانان بنی هاشم دور محمل دخترزهرا راگرفتند و با احترام از مرکب پایین آمد یک طرف عباس ایستاد،یک طرف علی اکبر،یک طرف قاسم وعون وجعفر ،اما دلها بسوزه رو یازدهم هم می خواهد از این سرزمین بیرون برود اما محرمی برای زینب نمانده که بی بی را کمک کند بلکه (یاالله)راوی می گوید دیدم :فاخَذ بضرِبِهنَّ بالسَّوط .با تازیانه می­زدند تا سوار برشترها شوند. بمیرم دیدند دخترعلی علیه السلام وارد گودی قتلگاه شد بدن برادر را درآغوش درگرفت و حلقوم برادر را بوسید و صدازد:یااخی لَوخَیِّرت بینَ الرَّحیل والمقام ….. اگراختیاری با من بود کنارت می­ماندم حتی اگر درندگان بیابان بدنم راپاره پاره کنند اما…

السلام علیک یا اباعبدالله .

………………………………………….

منابع:

1.برگرفته ازاحادیث کامل الزیارات 2.روضه های شیخ جعفر شوشتری 3.مقتل خوارزمی 4.معالی السبطین 5.مقتل مقرم 6 . سوگنامه آل محمد