با جاری فرات (هشتم محرم)
هدایت و ارشاد
بلندترین فریاد نهضت عاشوراء
سید الساجدین علی بن الحسین (علیه السلام )
ِ أَنَا ابْنُ مَنْ بَكَتْ عَلَيْهِ مَلَائِكَةُ السَّمَاءِ أَنَا ابْنُ مَنْ نَاحَتْ عَلَيْهِ الْجِنُّ فِي الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ فِي الْهَوَاء
من فرزند کسی هستم که فرشتگان آسمان بر او گریستند و جن در زمین و پرندگان در هوا بر او نوحه کردند .
(بحار ج 45 ص 174)
اصلی ترین و مهمترین رسالت امامان معصوم علیهم السلام ، هدایت و ارشاد انسانها به مسیر حق می باشد . حقیقتی که باید در تحلیل هر گونه موضع گیری امامان معصوم( اعم از قیام یا قعود) در مواجه با وضعیت جامعه مد نظر باشد .
این نکته در صحنه های مختلف واقعه عاشورا سال 61 هجری مشاهده می شود . از زمان حرکت به سمت مکه ، در طول مسیر ، در گفتگوها و خطبه ها و اندرزها ، تا آخرین لحظات حیات شریفشان ، به وضوح این عنصر متبلور می باشد .. چنانچه حتی بعد از واقعه کربلاء این امر توسط امام سجاد علیه السلام و حضرت زینب به طرق مختلف ، ادامه پیدا کرد .
بررسی این موارد نشان می دهد که نهضت امام حسین ع در راستای سایر نهضت های مصلحانه اولیاء دین ، اولا و بالذات به دنبال کشور گشایی و توسعه مناطق تحت حکومت نبوده بلکه هدف اصلی آنها ، هدایت و ارشاد آحاد جامعه و برگرداندن جامعه از اسلام سقیفه ای و منحرف به اسلام علوی بود .چنانچه در زیارت اربعین امام صادق علیه السلام می فرماید : (وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ الْجَهَالَةِ وَ الْعَمَى )
در شرائطی که انحراف جامعه اسلامی همزمان با خلافت معاویه شدت گرفته بود و مظاهر هدایت یکی یکی در محاق نفاقها و ظاهر سازی هایی چون ( خال المومنین)( صحابی رسول خدا) ( کاتب وحی ) فرو رفته بود .
نفاق سرکشی که سودای نابودی اساس اسلام را در سر داشت در گفتگوی خود با عبد الله بن مغیره چنین گفت:
(هيهات هيهات! أي ذكر أرجو بقاءه! ملك أخو تيم فعدل و فعل ما فعل، فما عدا أن هلك حتى هلك ذكره، إلّا أن يقول قائل: أبو بكر، ثم ملك أخو عدي، فاجتهد و شمّر عشر سنين فما عدا أن هلك حتى هلك ذكره إلّا ان يقول قائل: عمر، و إن ابن أبي كبشة ليصاح به كل يوم خمس مرات: «أشهد أن محمّدا رسول اللّه» فأي عمل يبقى؟ و أي ذكر يدوم بعد هذا لا أبا لك! لا و اللّه إلّا دفنا دفنا)(ابن ابی الحدید ج 6 ص 129)
این در حالی بود که برخی دیگر چون ابن زبیر نیز به بهانه های واهی به دنبال محو نام و نشان پیامبر و خاندان پاک او بود .او که در نماز های جمعه و اذان اسم پیامبر را حذف کرده و در پاسخ از اعتراضات چنین می گفت:
إِنَّ لَهُ أَهْلَ بَيْتِ سَوْءٍ إِذَا ذَكَرَتْهُ اشْرَأَبَّتْ نُفُوسُهُمْ إِلَيْهِ وَ فَرِحُوا بِذَلِكَ فَلَا أُحِبُّ أَنْ أُقِرَّ أَعْيُنَهُمْ بِذَلِك(بحار ج 48 ص 183 )
در مقابل امام حسین ع از همان ابتداء نهضت خویش ، در قالب نامه ها و خطبه ها،دیدارهای خصوصی با بعضی از خواص در طول مسیر، خطر انحراف سلطنت اموی از مسیر حکومت نبوی را به نخبه ها و خواص جامعه اسلامی و عامه مردم گوشزد می کرد.
حضرت در نامه ای به مردم بصره چنین می نویسد : «اَلا و إنَّ السُّنَّهَ قَدْ أمیتَتْ»و این تلاش ها برای هدایت مردم تا روز عاشورابه همچنان صورت موعظه ادامه داشته تا بلکه حتی یک نفر نیز هدایت شود .
چنانچه حضرت در مسیر مکه به سمت کربلا ، با افراد مختلفی دیدار داشته و هر یک را به نحوی هدایت می کردند که از معروفترین انها جریان دعوت عبیدالله بن حر جعفی و عبد الله بن زهیر بود .
حضرت بارها با عمر سعد صحبت کرده تا بلکه او را از جنگ با ولی خدا منصرف کند اما او هر بار با ذکر بهانه ای طفره می رفت .
فَقَالَ لَهُ الْحُسَيْنُ ع وَيْلَكَ يَا ابْنَ سَعْدٍ أَ مَا تَتَّقِي اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ مَعَادُكَ أَ تُقَاتِلُنِي وَ أَنَا ابْنُ مَنْ عَلِمْتَ ذَرْ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ وَ كُنْ مَعِي فَإِنَّهُ أَقْرَبُ لَكَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَقَالَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ أَخَافُ أَنْ يُهْدَمَ دَارِي فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع أَنَا أَبْنِيهَا لَكَ فَقَالَ أَخَافُ أَنْ تُؤْخَذَ ضَيْعَتِي فَقَالَ الْحُسَيْنُ ع أَنَا أُخْلِفُ عَلَيْكَ خَيْراً مِنْهَا مِنْ مَالِي بِالْحِجَازِ فَقَالَ لِي عِيَالٌ وَ أَخَافُ عَلَيْهِمْ ثُمَّ سَكَتَ وَ لَمْ يُجِبْهُ إِلَى شَيْءٍ فَانْصَرَفَ عَنْهُ الْحُسَيْنُ ع وَ هُوَ يَقُولُ مَا لَكَ ذَبَحَكَ اللَّهُ عَلَى فِرَاشِكَ عَاجِلًا وَ لَا غَفَرَ لَكَ يَوْمَ حَشْرِك(بحار ج 44 ص 389 )
نمونه دیگر موعظه حضرت نسبت به لشکر عمر سعد بود .موعظه امام به لشکر عمر سعد بود . امام حسین علیه‌السلام به دشمنان نزدیک شد و خطاب به آنان فرمود:
«یا وَیْلَکُمْ أَتَقْتُلُونِی عَلى سُنَّةٍ بَدَّلْتُها؟ أَمْ عَلى شَریعَةٍ غَیَّرْتُها، أَمْ عَلى جُرْمٍ فَعَلْتُهُ، أَمْ عَلى حَقٍّ تَرَکْتُهُ؟»
واى بر شما! چرا با من مىجنگید؟ آیا سنّتى را تغییر دادهام؟ یا شریعتى را دگرگون ساختهام؟ یا جرمى مرتکب شدهام؟ و یا حقّى را ترک کردهام؟.
گفتند: «إِنَّا نَقْتُلُکَ بُغْضاً لِأَبِیکَ» به خاطر کینهاى که از پدرت به دل داریم، با تو مىجنگیم و تو را مىکشیم. (ینابیع الموده، ج 3 ص 79)
مورد دیگر :
امام حسین علیه السلام در روز عاشورا (در یکی از مراحل) برابر سپاه دشمن آمد و بر شمشیر خود تکیه داد و با صدای بلند فرمود :«انشدکم الله هل تعرفوننی».
سپاه پاسخ دادند: «آری تو فرزند پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم هستی».امام: شما را به خدا آیا میدانید علی بن ابیطالب علیه السلام پدر من است؟سپاه: آری میدانیم.امام: شما را به خدا آیا میدانید خدیجه دختر خویلد نخستین زنی که به اسلام گروید مادر بزرگ من است؟سپاه: آری میدانیم.امام: شما را به خدا آیا میدانید جعفر که در بهشت پرواز میکند عموی من است؟
سپاه: آری میدانیم.
امام: شما را به خدا آیا میدانید شمشیر که به کمر بستهام، شمشیر پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم است؟
سپاه: آری میدانیم.
امام: شما را به خدا آیا میدانید این عمامه را که بر سرم بستهام، عمامه رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم است؟سپاه: آری میدانیم.
امام: شما را به خدا آیا میدانید پدرم علی علیه السلام از میان مسلمین اولین فردی بود که اسلام را پذیرفت، و در علم از همه عالمتر و در صبر و شکیبائی از همه بردبارتر بود، و او ولی و رهبر هر مرد و زن می‌باشد؟
سپاه: آری میدانیم.
امام:فبم تستحلون دمی(بحار ج 44 ص 318 )
نکته مهم در این میان این است که می توان بر اساس همین نکته استنصار های حضرت در روز عاشورا را بر هیمن اساس معنا کرد . به این معنا که حضرت با انگیزه هدایت سپاه دشمن بارها و در صحنه های مختلف ، استنصار داشت و می فرمود : هَلْ مِنْ مُوَحِّدٍ يَخَافُ اللَّهَ فِينَا هَلْ مِنْ مُغِيثٍ يَرْجُو اللَّهَ فِي إِغَاثَتِنَا؟»(همان ج 45 ص 46)
روضه روز هشتم :
هنگامی که امام حسین علیه السلام تنها با سه یا چهار نفر باقی ماند زیر پیراهنی خواست . چند جای آن را شکافت و آن را برگرداند تا دشمن بدان رغبت نکند و از بدنش بیرون نیاورد .
یا اباعبدالله پیراهنت را پاره کردی تا کسی به آن رغبت نکند ای کاش یک فکری هم برای چادرها و معجرهای زنان و دخترانت می کردی عصر روز عاشورا به سوی خیمه ها حمله ور شدند هر چه می دیدند غارت می کردند . گاه بانویی با آن بی شرمان بر سرجامه ای در کشمکش بود و عاقبت آن لئیمان جامه را از او می ربودند.
منبع : ترجمه مقتل الحسین ابی مخنف ص 327
