الخميس 17 رَمَضان 1445 - پنجشنبه ۰۹ فروردین ۱۴۰۳


با جاری فرات (هفتم محرم)

اقامه عزاء و ماتم (2)

سنت الهی و قرآنی و نبوی

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ الْبُكَاءَ وَ الْجَزَعَ مَكْرُوهٌ لِلْعَبْدِ فِي كُلِّ مَا جَزِعَ- مَا خَلَا الْبُكَاءَ وَ الْجَزَعَ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ‌ع فَإِنَّهُ فِيهِ مَأْجُورٌ‌

گریستن و بی تابی کردن در تمام ناملایمات و مصایب ناپسند است مگر در مصیبت حسین بن علی علیه السلام که آدمی در این گریه و جزع پاداش نیز خواهد داشت . کامل الزیارات ص 100

اما این که اقامه عزا و ماتم سنت قرآنی است ،چرا که در قرآن آیات متعددی بر مطلوبیت اقامه این سنت ،خواه نسبت به اهل بیت علیهم السلام و خواه نسبت به هر مظلوم دیگری ، دلالت دارد .

به عنوان مثال به این موارد می توان اشاره کرد :

الف ) آیاتی که دلالت بر لزوم موده و محبت نسبت به اهل بیت ع دارد.

در آیه 23 سوره شوری چنین می خوانیم :

‌ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لاَ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ

با توجه به این آیه موده و محبت نسبت به اهل بیت از اعظم فرائض الهی بوده و البته واضح است که لازمه عرفی محبت و موده به ایشان ، حزن و ماتم در حزن و ماتم آنها و داشتن فرح در فرح آنها می باشد .

چنانچه درآیه 120 آل عمران می خوانیم :

إِنْ تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِهَا وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ

طبق مفهوم این آیه ، مقتضای دشمنی با پیامبر ص ، داشتن حزن در فرح پیامبر و فرح در حزن ایشان می باشد.

ب )همچنین آیات متعددی بر مطلوبیت رثاء و ندبه در طول تاریخ نسبت به مظلومین ، دلالت دارد . مانند آنچه که در مورد قصه حضرت یوسف ع و گریه و ندبه حضرت یعقوب ع بر فراق از دوری فرزند خویش و ظلمی که در حق او روا داشته شد ، در قرآن نقل شده است .

در آیه 84 سوره یوسف چنین می خوانیم : وَ تَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قَالَ يَا أَسَفَا عَلَى يُوسُفَ وَ ابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ

همچنین در قرآن آیات متعددی است که مفاد آن ، به نحوی ندبه و رثاء بر قتل انبیاء می باشد . مانند :

قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ( بقره 91)

اما این که اقامه عزا و ماتم ، سنت نبوی است، ادله متعددی در این زمینه از عامه و شیعه نقل شده است .

الف )گریه و اقامه ماتم پیامبر ص در شهادت عمویش حمزه

ب ) گریه و اقامه ماتم پیامبر ص در شهادت جعفر بن ابی طالب

ج ) گریه پیامبر ص در فوت فرزندش ابراهیم

د)گریه پیامبر ص بر عثمان بن مظعون

برای نمونه می توان به این منابع مراجعه کرد :

سيرة الحلبيه، حلبي، ج 1، ص 260، وسايل الشيعه، حّر عاملي، ج 2، ص 924. مغازي، و اقداي، ج 1، ص 315.

طبقات، ابن سعد، ج 8، ص 282، سيره ابن هشام، ج 4، ص 22.

صحيح بخاري، ج 1. كتاب الجنائز، باب 525، ص 158. فتح الباري، ج 3، ص 135.

برای نمونه توجه خوانندگان عزیز را به یکی از نقل های سیره حلبی جلب می کنم :

حلبي در سيره خود مي‌نويسد:

لما رأى النبى حمزه قتيلا، بكى فلما راى ما مثّل به شهق

پيامبر چون پيكر خونين حمزه را يافت گريست و چون از مثله كردن او آگاهى يافت با صداى بلند گريه سر داد.

السيره الحلبيه، ج 2، ص 247

اين گريه و ناله از سوي آن حضرت براي عزاي عمويش حمزه آن‌قدر شديد بوده است كه ابن مسعود مي‌‏گويد:ما رأينا رسول اللّه‏ صلّي الله عليه و آله وسلّم باكياً أشدّ من بكائه علي حمزه، وضعه في القبله، ثمّ وقف علي جنازته، وانتحب حتّي بلغ به الغشي، يقول: يا عمّ رسول اللّه! يا حمزه! يا أسد اللّه! وأسد رسوله! يا حمزه! يا فاعل الخيرات! يا حمزه! يا كاشف الكربات! يا حمزه! يا ذابّ عن وجه رسول اللّه!.

نديديم پيامبر بر كسي گريه كند، آن‌گونه كه با شدّت در شهادت عمويش حمزه اشك مي‏ريخت، بدن حمزه را به طرف قبله قرار داد، سپس كنار آن قرار گرفته و با صداي بلند گريه كرد تا حال غش به آن حضرت دست داد، و خطاب به جسد عمويش مي‌‏فرمود: اي عموي پيامبر خدا، اي حمزه! اي شير خدا و شير پيامبر خدا، اي حمزه! اي كسي كه كارهاي نيكو انجام مي‌‏دادي، اي حمزه! اي كسي كه سختي‌ها و مشكلات را برطرف مي‌‏كردي، اي حمزه! اي كسي كه سختي‌ها را از رسول خدا دور مي‌‏كردي.

روضه روز هفتم :

مصیبت عطش بر اباعبدالله(ع)

آقا اباعبدالله چه حالی داشت. مصیبت عطش خیلی سخت است. کسی که این همه داغ دیده، داغ علی اکبر و اباالفضل و یاران و علی اصغر دیده است. معمولا کسی که محاصره می شود از چهار طرف محاصره می شود ولی امام شیعیان علاوه بر اینکه دشمن از چهار طرف محاصره اش کرده بود آفتاب سوزان هم از بالا بر او می تابید و زمین داغ کربلاء از پایین و گرسنگی و تشنگی هم از درون به امام حسین حمله کرده بودند. مصیبت عطش خیلی مصیبت سختی است. هلاک باشند آن گروهی که حیوانات و چهار پایان خودشان را آب دادن اما فرزند رسول الله از شدت عطش به خودش می پیچید. هی صدا می زد: ای قوم، جگر من از تشنگی می سوزد. اما کسی جوابش را نداد. این قدر مصیبت عطش بر امام حسین سنگین بود که وقتی امام زمان ظهور می کنند می آیند به دیوار کعبه تکیه می کنند و رو به مردم می کنند و روضه عطش را می خوانند. خطاب می کنند: ای اهل عالم! جدم حسین را با لب تشنه کشتند. این قدر مصیبت عطش مهم است که بی بی سکینه کنار بدن قطعه قطعه شده پدر آن قدر ناله زد که بیهوش شد. در عالم بیهوشی پدرش را زیارت کرد آقا صدا زد: فرزندم سلام من را به شیعیانم برسان. به آن ها بگو هر وقت آب گوارا نوشیدید یادی از تشنگی حسین هم بکنید. «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ

شیخ کلینی/ الكافي/ ج1/ ص: 230