توفیق انتصار دین

توفیق انتصار دین

اللَّهُمَ‏ انّى‏ أَسْئَلُك…‏ أَنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ

براساس روایات منقول در متون حدیثی یکی از ادعیه معروف با مضامین عالی، دعای محمد بن عطیه از امام صادق علیه السلام است که مرحوم کلینی در اصول کافی آن را نقل نموده است:

ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي الدُّعَاءِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِي الْأَمْرِ الْحَكِيمِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِي لَا يُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمْ وَ أَنْ تَجْعَلَ فِي مَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِي الْأَمْرِ الْحَكِيمِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِي لَا يُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ أَنْ تُطِيلَ عُمُرِي وَ أَنْ تُوَسِّعَ عَلَيَّ فِي رِزْقِي وَ أَنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِي غَيْرِي.

در فقره پایانی این دعای شریف چنین آمده است : أَنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِي غَيْرِي.

یعنی خدایا من را از کسانی قرار بده که به وسیله او دینت را یاری می کنی و به جای من دیگری را نگذار.

مطابق فقرات پایانی دعای فوق و سایر روایات منقول از ائمه علیهم السلام انتصار دین یکی از اموری است که مومنین باید توفیق آن را از خداوند متعال درخواست نمایند. این مضمون (توفیق انتصار دین) از مضامین پرتکرار در منابع روایی و دعایی است.

در نقل مشابهی در کافی چنین آمده است :

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: قُلِ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي وَ امْدُدْ لِي فِي عُمُرِي وَ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِي غَيْرِي. یعنی خدایا رزق من را توسعه بده و عمر من را طولانی نما و من را ببخش و دینت را به وسیله من یاری نما و در این امر دیگران را به جای من قرار مده .

همچنین در رابطه با تبیین فقره آخر دعا (لاتستبدل بی غیری) می توان به مضمون مشابه آن در آیه (وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لاَ يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ : اگر از دعوت اسلام سرپیچی کنید، خداوند به جای شما قوم دیگری قرار می دهد که ابدا مانند شما نباشند) اشاره نمود. این فقره از آیه -که در دعای ماه مبارک رمضان نیز توصیه به قرائت آن شده است-، در واقع اتمام حجت برای مسلمانان بوده و این نکته را گوشزد می نماید که مراقب سلب توفیق انتصار دین باشند. چه اینکه سستی و بی مبالاتی در اقامه و انتصار دین می تواند منجر به سلب توفیق شود .به عبارتی دیگر از آنجا که دین خدا تعطیل بردار نیست لذا توفیق انتصار دین فرصت محدودی بوده که در اختیار معدودی از بندگان قرار گرفته و در صورت اهمال نسبت به آن به دیگران واگذار خواهد شد . [1]

این در حالی است که خداوند در سوره محمد آیه 7 می فرماید: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُم) ای مومنان، اگر خدا را یاری کنید خدا شما را یاری می کند و به شما ثبات قدم می دهد .در آیه فوق همان گونه که مفسرین گفته اند مراد از یاری کردن خداوند ، یاری کردن دین خداست .[2]

از سوی دیگر واضح است که انتصار دین خدا مصادیق مختلف و متنوعی داشته و منحصر به مورد خاصی نیست. چنانکه بسیاری از محدثین و فقهاء امامیه در شرح این دعا و روایات مشابه آن به مصادیق مختلفی چون جهاد، آمر به معروف و نهی از منکر و.. اشاره نموده اند.[3] در این میان می توان به مواردی چون نشر و تبلیغ احکام دین ، بیان حقائق دین در پرتو روایات اهل بیت علیهم السلام، جلوگیری از هر گونه بدعت و انحراف در معارف دین و سایر امور خیر نیز اشاره نمود که از مصادیق روشن انتصار دین است.