در مسیر راه های بی رهرو
در مسیر راه های بی رهرو
آیت الله العظمی سید احمد زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ قمری (۵ آبان ۱۳۵۲شمسی) پس از سالها تحصیل، تدریس و تحقیق در حوزه علمیه زنجان و قم در سن ۸۳ سالگی درگذشت. وی که از سادات شبیری زنجان و متولد ۱۲۶۹ شمسی در آن دیار بود، با وجود جایگاه برجسته علمی و اجتماعی اش حاضر به پذیرش منصب مرجعیت در دهه پایانی حیات خود نشد، اگرچه چندین دهه نیز جزو علمای رده اول حوزه قم به شمار می رفت و امام جماعت محبوب و متنفذ حرم حضرت معصومه(ع) و مدرسه فیضیه بود.
وارستگی اخلاقی اش در معاشرت ها و امور مالی به حدی بود که همگان بر آن متفق القول بودند و از امام خمینی که دوست دیرینه او بود نقل شده که در عدالت آقای زنجانی تردیدی نیست و باید در عصمت او شک کرد.
فرزند ارشدش آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی همیشه درباره پدر می گوید که ایشان بر این باور بود که باید به جای کارها و آثار تکراری، به فکر کارهای بر زمین مانده بود و از همین رو چه در تألیف کتاب و چه در نقش آفرینی های اجتماعی می کوشید که از تکرار دیگران بپرهیزد.
آثار متعددی که مرحوم آیت الله العظمی حاج سید احمد زنجانی در علوم دینی تألیف کرده و به تدریج منتشر می شوند، علاوه بر آنکه حاکی از ذوق و قریحه او در انتخاب موضوع و نظم بخشیدن به مطالب است، بر تتبع و نوآوری گسترده ایشان نیز گواهی می دهد. هرچند ایشان را با کتاب فارسی «الکلام یجرّ الکلام» می شناخته اند که کشکولی از مطالب متنوع دینی، تاریخی و اجتماعی است، اما اهتمام این مجتهد اخلاق محور به پژوهش های متفاوتی همچون تفاوت های میان زن و مرد در احکام شرعی، استخراج مستثنی ها در فقه شیعه، تنظیم موضوعاتی که حکم مشترکی در فقه دارند، تفاوت های مبنایی و فتوایی سید صاحب عروه و آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی (بین السیدین) و … حاکی از روحیه محققانه و دقت و دانش گسترده او در زمینه علوم مختلف است.
علاوه بر این، ایشان ارتباطات اجتماعی گسترده ای داشت به حل مشکلات مردم توجه خاص داشت و به پیامدها و عواقب مواضع حوزه توجه ویژه داشت.
این روحیات سبب شد که حتی پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی با وجود اینکه در مظان مرجعیت قرار داشت، حاضر به تصدی این منصب خطیر نشود و گفت که به اندازه کافی، مجتهد مسلم برای تصدی این مقام دینی وجود دارد و باری بر زمین نمی ماند. رویکرد او -طبق گزارش آیت الله العظمی شبیری زنجانی- اعتقاد به تکثر مراجع تقلید و تقویت علمای بلاد بود.
ایشان اعتقاد داشت که باید رابطه میان مردم و مرجع تقلیدشان مستقیم و بی واسطه یا با کمترین واسطه باشد و از همین رو به جای متمرکز کردن مجتهدان در یک یا چند شهر معدود، مردم همانند قرون سابقه به مجتهدان محلی رجوع کنند تا امور دینی شان بهتر سامان یابد.
