ماه مبارک رمضان و دعا برای توفیق زیارت خانه خدا
أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ
ماه مبارک رمضان و دعا برای توفیق زیارت خانه خدا
دعاهاي ويژه ماه مبارك رمضان در ميان ادعيه ما از امتياز خاصي برخوردارند. از آنجا كه ماه رمضان، ماه رحمت، بركت و مغفرت است، درهاي رحمت الهي در اين ماه به روي بندگان باز بوده و بهترين فرصت براي استفاده از بركات معنوي است و به مردم سفارش شده كه بيشترين استفاده را از اين ماه كرده و لحظه‌هاي با ارزش آن را از دست ندهند. دعا برای توفیق زیارت خانه خدا یکی از مهمترین دعاهایی است که در بین ادعیه ماه مبارک رمضان ، مورد عنایت پیشوایان دین علیهم السلام بوده که به برخی از این موارد اشاره می شود:
1-دعای شب اول ماه رمضان
امام صادق(علیه السلام) به خواندن دعایی در شب اول ماه رمضان سفارش نموده، که در آن، خداوند را با اسم «رَبَّ شَهْرِ رَمَضَان» خطاب کرده، با اشاره به برکات ماه رمضان، چنین درخواست هایی را مطرح می کند: توفیق روزه داری، عبادت، تندرستی، سپری کردن ماه رمضان توأم با عافیت، مقدّر ساختن تقدیری تغییرناپذیر; یعنی حجّ خانه خدا و قرار گرفتن در زمره حاجیانی که حجشان نیکو و تلاش و سعی شان مورد تقدیر قرار گرفته و گناهانشان آمرزیده و خطاهایشان پوشانده می شود. فرازی از این دعا چنین است:
«اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ… وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الاَْمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ لِی فِی عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ».(اقبال الأعمال، ج1، ص77)
2-دعای هر شب ماه رمضان
ابن ابی عمیر از یکی از خاندان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نقل کرده، کسی که این دعا را در شب اول ماه رمضان بخواند، گناهان چهل سالش آمرزیده می شود. در این دعا تنها سه درخواست مطرح است: درود بر محمد و آل محمد، حج خانه خدا در هر سال و بخشش گناهان.
متن دعا چنین است:«اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عامی هذَا وَ فِی کُلِّ عَام وَ اغْفِرْ لِیَ تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ، فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یا رَحْمنُ یا عَلامُ»( بحار الانوار، ج96، ص311)
3-دعای روزانه ماه رمضان
از امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام) دعایی نقل شده که در ماه رمضان، در پی هر فریضه ای خوانده شود. در این دعا آمده است:
«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَام مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْر مِنْکَ وَ عَافِیَة وَ سَعَةِ رِزْق وَ لا تُخْلِنِی مِنْ تِلْکَ الْمَوَاقِفِ الْکَرِیمَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الآْخِرَةِ فَکُنْ لِی».(همان ص144)
«خداوندا! امسال و هر سال، تا وقتی مرا زنده می داری، حجّ خانه خودت را روزی ام کن;آنهم در آسانی و تندرستی و وسعت روزی از سوی خودت. و جایم را در آن جایگاه های ارزشمند و حرم های شریف خالی مگذار و از زیارت قبر پیامبرت محرومم مکن و در همه نیازهای دنیا و آخرت، پس برای من باش.»
در بخش دیگری از این دعا درخواست شده که یکی از مقدّرات حتمی در شب قدر را «حج خانه خودش» قرار دهد و در زمره حجاجی به شمار آورد که حجشان پذیرفته، از تلاششان قدردانی گردیده، گناهانشان آمرزیده و بر خطاهایشان قلم عفو کشیده شده است.
متن دعا چنین است:«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ».
4-دعای سحرگاهان
از دعاهای بسیار مهم و نورانی در ماه مبارک رمضان، دعای ابو حمزه ثُمالی، از امام سجاد(علیه السلام) است که در سحرگاهان خوانده می شود. در این دعای شریف، سه مرتبه زیارت کعبه از خداوند درخواست شده. چند بخش این دعا چنین است:
«اَللَّهُمَّ اشْغَلْنَا بِذِکْرِکَ… وَ ارْزُقْنَا حَجَّ بَیْتِکَ وَ زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ وَ رَحْمَتُکَ وَ مَغْفِرَتُکَ وَ رِضْوَانُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ إِنَّکَ قَرِیبٌ مُجِیبٌ…»
«وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِنَا هَذَا وَ فِی کُلِّ عَام وَ زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ وَ الاَْئِمَّةِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ وَ لا تُخْلِنِی یَا رَبِّ مِنْ تِلْکَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ وَ الْمَوَاقِفِ الْکَرِیمَةِ».
5-دعاهای شب قدر:
دعاهای متعددی در شب قدر وارد شده و در میان خواسته های این شب، که شب تقدیر انسان ها است، حج خانه خدا برجسته است.
امام جعفر صادق(علیه السلام) در وصیت به فرزندش، بهره گیری از ماه مبارک رمضان و شب قدر را گوشزد می کند و یادآور می شود که در این ماه و در شب قدر روزی انسان تقسیم می شود، زمان مرگ انسان معین می گردد و کاروان های حج که به سوی خدا سفر می کنند، مقرّر می شوند.
در روایتی دیگر از امام صادق(علیه السلام) در این باره نقل شده که مقدّرات شب قدر غیر قابل تغییراست، اگر کسی به عنوان زائر بیت الله الحرام معین گردد، لاجرم به این سفر خواهد رفت حتی اگر فقیر و بیمار باشد و اگر کسی به عنوان مسافر حق مقدر نشد، توان انجام حج را نخواهد داشت حتی اگر تندرست و ثروتمند باشد.
«… یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ مَکَّةَ، فَمَنْ کَانَ فِی تِلْکَ السَّنَةِ مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحْبِسَ وَ إِنْ کَانَ فَقِیراً مَرِیضاً وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهَا مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحُجَّ وَ إِنْ کَانَ غَنِیّاً صَحِیحاً».(بحار الانوار، ج98، ص142)
6-دعای روز عید فطر
غیر از دعاهای شب ها و روزهای ماه مبارک رمضان ـ که زیارت خانه خدا در آن ها درخواست شده ـ دعای روز عید فطر است. در دعای این روز، که پس از نماز عید خوانده می شود، بار دیگر حجّ خانه خدا آرزو شده است. امام صادق(علیه السلام)از امیرمؤمنان، علی(علیه السلام) نقل کرده که آن حضرت، دعایی را که بعد از نماز عید فطر خوانده می شود، مطرح کرد. در بخشی از این دعا آمده است:
«…أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّی شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَکْتُبَنِی فِی الْوَافِدِینَ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ…».(بحار الانوار ج91، ص120)
در رابطه با توضیح این که چرا تا این حد در اوقات و لحظات ماه مبارک رمضان، توفیق زیارت خانه خدا به عنوان یکی از درخواست های حتمی مطرح شده می توان در درجه اول به اهمیت زیارت خانه خدا اشاره کرد :
عن عبد الله بن الفضل قال: قلت لأبي عبد الله ـ عليه السلام ـ إنّ عليَّ ديناً کثيراً و لي عيال و لا أقدر علي الحجِّ فعلّمني دعاءاً أدعو به فقال: قل في دبر کلّ صلاة مکتوبة:
اللّهمّ صلّ علي محمد و آل محمد و اقض عنّي دين الدنيا و دين الآخرة. فقلت له: اما دين الدنيا فقد عرفته فما دين الآخرة؟ فقال: دين الآخرة الحج.(بحار، ج96، ص27)
عبد الله بن فضل مي گويد: به حضرت صادق ـ عليه السلام ـ عرضه داشتم، قرض زيادي بعهده دارم، عائله مندم، قدرت بر حج ندارم مرا دعايي بياموز که از برکت آن دعا توفيق حج پيدا کنم، امام فرمود بدنبال هر نماز واجب بخوان: اللّهمّ صلّ علي محمد و آل محمد و اقض عنّي دين الدنيا و دين الآخرة.خداوندا! درودت را نثار محمد و آل محمد کن، و دين دنيا و آخرت مرا ادا بنما.گفتم: اي فرزند رسول خدا، دين دنيا برايم معلوم و روشن است، دين آخرت چيست؟ فرمود: دين آخرت حج است.
در روایت دیگر چنین می خوانیم : امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: کسي که به زيارت کعبه بيايد و بر حق و حرمت ما، هم چون حق و حرمت کعبه عارف باشد، از مکه خارج نمي شود مگر اين که گناهانش مورد غفران قرار گيرد، و خداوند مهمّ از امر دنيا و آخرتش را کفايت مي کند.(محاسن برقي، ص69)
از سوی دیگر شاید یکی از حکمت های آن، این نکته باشد که چون ترک گناه و تقوای الهی برترین اعمال در ماه رمضان است; چنانچه پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) در خطبه معروف شعبانیه فرمود: «أَفْضَلُ الاَْعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ».( بحار الانوار ج96 ، ص356) روشن است که آمرزش گناهان، بزرگترین آرزوی بندگان خدا می باشد و بهترین فرصت برای برآورده شدن این آرزو، شب های قدر است. در روایات ما نقل شده که اگر انسان در شب قدر آمرزیده نشد، پس از آن آمرزیده نمی شود، مگر آن که در روز عرفه در سرزمین عرفات حضور یابد و مشمول رحمت و مغفرت الهی شود. طبیعی است چون انسان برای رسیدن به این خواسته بهترین فرصت ها را انتظار می کشد، در خواست حجّ خانه خدا و قهراً حضور در عرفات در روز عرفه، معنا و مفهوم خود را پیدا می کند تا اگر احیاناً در شب قدر آمرزیده نشد، بتواند از فرصت نهایی روز عرفه نیز استفاده کند، هرچند سفر خانه خدا حکمت های فراوان فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد که هرکدام به تنهایی کافی است که هر مسلمانی آرزوی آن را داشته باشد و در مظانّ اجابت دعا از خداوند سبحان طلب نماید.
چرا که بر اساس روایات کسی به حج می رود مهمان خدا است همانطوری که ماه مبارک رمضان فرد روزه دار مهمان خدا خواهد بود . « هُوَ شَهْرٌ دُعيتُم فيه اِلي ضيافه الله»(وسائل الشیعه ج 10 ص 313)
درروایتی از امام علی علیه السلام چنین می خوانیم: حج‌گزار و عمره‌گزار، ميهمان خدايند و بر خداست كه ميهمان خويش را گرامى بدارد و با آمرزش خويش، او را پاداش دهد. (بحار الأنوار: ج 99 ص 8)
همچنین امام صادق علیه السلام میفرماید: ميهمان خداوند، كسى است كه به حج و عمره برود.او تا به خانه‌اش برگردد، ميهمان خداست. (بحار الأنوار: ج 74 ص 352)
منابع :بحار الانوار،محاسن برقی،اقبال الاعمال،میقات حج
