اشتباه مرحوم مقرّم در تاریخ تألیف برخی کتب علامه حلّی

اشتباه مرحوم مقرّم در تاریخ تألیف برخی کتب علامه حلّی

از مرحوم مقرّم (نویسنده مقتل) اشتباهی دیدم که ناشی از عدم توجّه وی به نکته‌ای است. وقتی در نجف بودم، به حرم مشرف شدم. قبر علّامه حلّی متّصل به حرم است و زائران از آن جا وارد می‌شوند. در آن جا تابلوی نصب شده در آن شرح حال علّامه به قلم مقرّم نوشته شده بود. از جمله می‌نویسد که علّامه در خلاصة الأقوال که در 693 تألیف کرده است، کتابهای زیادی از خود نام می‌برد و چون وفات وی در سال 726 واقع شده است، طبعا در این 33 سال کتابهای بسیاری علاوه بر آنچه در خلاصه ذکر شده، نوشته‌اند.

مرحوم والد می‌فرمود: اگرچه خلاصه در 693 نوشته شده است، ولی ممکن است علّامه در قسمت شرح حال خود اسامی کتبش را تدریجاً وارد کرده باشد. بعداً دیدم تاریخ بسیاری از کتب علّامه (که در خلاصه ذکر شده) بعد از تاریخ تألیف خلاصه است. مقرّم پنداشته است چون نام این کتب در خلاصه ذکر شده، تاریخ تألیف آنها قبل از تألیف خلاصه است. در شرح حالهای خود نوشت معمول است که تألیفات خود را به تدریج در نوشته درج کنند. تاریخ تألیف قواعد 699 و تاریخ تألیف مختلف 708 است. تذکرة نیز تاریخ 720 دارد ولی ناقص است و بقیه‌اش در دست نیست و نام این سه کتاب در خلاصه هست. مؤید این مطلب اختلاف نسخ خلاصه است که منشأ آن تحریرها و استنساخهای گوناگون آن است. در نسخه‌های که اوایل تألیف خلاصه استنساخ شده، اسامی بعضی از کتب علّامه نیست و نسخه‌های بعدی که بعد از اضافات استنساخ شده، کامل تر است. البته محتمل است این اضافات از دیگران باشد یعنی حاشیه در متن وارد شده باشد.

(شب نهم محرّم 1432)