اهل بیت علیهم السلام و شب قدر
اهل بیت علیهم السلام و شب قدر
قال الصادق (عليه السلام)راس السنة ليلة القدر يكتب فيها ما يكون من السنة الى السنة.
امام صادق (عليه السلام) فرمود:آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آينده نوشته مي شود.(وسائل الشيعه، ج 7 ص 258 ح 8)
سیره عملی اهل بیت علیهم السلام بهترین گواه بر اهمیت و جایگاه ویژه لیالی قدر می باشد. در روایات مختلف نمونه های متعددی از این سیره عملی مشاهده می شود که در ادامه به چند نمونه در خصوص عبادت و شب زنده داری در این شب مهم اشاره می شود :
از اعمالى كه در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارك رمضان و على الخصوص در شب قدر بدان سفارش اكيد شده است، اِحْيا و شب زنده دارى است. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمود: «مَنْ اَحْيا لَيْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَةِ الْقابِلَةِ؛(1)كسى كه شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آينده از او روى مى گرداند.»
و معصومان عليهم السلام همه اين سنت حسنه را پاس و گرامى مى داشتند و از آن بهره مى بردند:
1. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نه تنها در شب قدر بيدار بود، بلكه دهه سوم ماه مبارك رمضان كاملاً بستر خواب را جمع مى كرد و به عبادت مى پرداخت. حضرت على عليه السلام در اين باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ كانَ يَطْوى فِراشَهُ وَ يَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ كانَ يُوقِظُ أَهْلَهُ لَيْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرينَ وَ كانَ يَرُشُّ وُجُوهَ النِّيامِ بِالْماءِ فى تِلْكَ اللَّيْلَةِ؛(2)رسول خدا صلى الله عليه وآله [اين چنين] بود كه رختخواب خويش را جمع مى كرد و كمربند [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محكم مى بست و هميشه اين گونه بود كه اهل و عيالش را در شب بيست و سوم بيدار نگه مى داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب مى پاشيد [تا از درك شب قدر، و درك شب زنده دارى محروم نشوند].»
حتى در شبهاى بارندگى در حالى كه مسجد مدينه سقف نداشت، عبادت و شب زنده دارى را ترك نمى كرد و ديگران را با رفتار خويش وا مى داشت كه در همان گل و باران بيدار باشند و نماز گزارند.(3)
2. امام على عليه السلام نيز در طول سال، شب هنگام آن گاه كه شب پرده هاى تاريكى را انداخته بود، بيدار مى شد و مشغول عبادت و شب زنده دارى مى گشت.(4) اما در شبهاى قدر حال ويژهاى داشت و در بدترين وضعى كه مسجد مدينه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده دارى مى شد و به ويژه در شب قدر آخر عمر خويش، حال فوق العاده عجيبى داشت كه بعدا به آن اشاره مى شود.
3. فاطمه زهرا عليهاالسلام نيز آن قدر عبادت مى كرد كه امام حسن عليه السلام مى فرمايد: «ما كانَ فِى الدُّنْيا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَةَ عليهاالسلام ، كانَتْ تَقُومُ حَتّى تَوَرَّمَ قَدَماها؛(5) عابدتر از فاطمه عليهاالسلام در دنيا نبود؛ هميشه اين گونه بود كه آن قدر به عبادت مى ايستاد كه پاهاى [مباركش[ ورم مى كرد.»
علت نامگذارى او به «زهرا» نيز اين است كه شبها نور عبادت و شب بيدارى او به سوى آسمان مى تابيد(6) و امّا در شب قدر، حال به خصوصى داشت، نه تنها بيدار بود كه بچه ها و فرزندان خويش را نيز وادار مى كرد كه شب بيدار باشند؛ چنان كه در روايتى مى خوانيم: «وَ كانَتْ فاطِمَةُ عليهاالسلام لا تَدَعُ اَحَدا مِنْ اَهْلِها يَنامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُداويهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَها؛(7) روش فاطمه عليهاالسلام اين بود كه هيچ فردى از خانواده خويش را نمى گذاشت در آن شب (بيست و سوم) بخوابد و [مشكل خواب] آنها را با كمى غذا و آمادگى در روز درمان مى نمود و مى فرمود: محروم است كسى كه از خير [و بركت] آن شب محروم شود.»
4. امام باقر عليه السلام فرمود: «هر كس شب قدر را احيا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را مى آمرزد.»(8) و شيخ عباس قمى نقل كرده كه «امام باقر عليه السلام در شب بيست و يكم و بيست و سوم تا نيمه شب دعا مى خواند و آن گاه به نماز مى پرداخت.»(9)
5. امام هفتم عليه السلام نيز اهل شب زنده دارى و عبادت در طول سال بود. در زيارتنامه آن حضرت مى خوانيم: «او شبها تا سحر بيدار بود، و طلب آمرزش مى كرد و همدوش سجده هاى طولانى، چشم گريان و اشكبار، و مناجات بسيار و زاري هاى پيوسته و پى درپى بود.»(10)وقتى حضرت در غير رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر براى ما قابل توصيف نخواهد بود.
او نه تنها خود شب زنده دارى و عبادت داشت كه به ديگران نيز مى فرمود: «مَنِ اغْتَسَلَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ أَحْياها اِلى طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛(11)كسى كه در شب قدر غسل كرده و تا سپيده صبح شب زنده دارى كند، گناهانش آمرزيده مى شود.»
6. امام حسن عسكرى عليه السلام نيز چون پدران خود، اهل مناجاتهاى طولانى و شب زنده دارى در طول سال و مخصوصا در شب قدر بود.(12) و به شيعيان خود نيز اين اعمال را اكيدا سفارش مى كرد.
از جمله، مى فرمود:«فَلا يَفُوتُكَ إِحْياءُ لَيْلَةِ ثَلاثٍ وَ عِشْرينَ؛(13)پس بيدارى در شب بيست و سوم را از دست نده!»
1. بحار الانوار، ج 95، ص 145.
2. همان، ج 95، ص 10.
3. همان، ص 10.
4. همان، ج 41، ص 21.
5. همان، ج 43، ص 76.
6 همان، ص 12.
7. بحار الانوار، ج 94، ص 10؛ مستدرک الوسائل، ج 7، ص 470.
8. وسائل الشیعة، ج 7، ص 261.
9. مفاتیح الجنان، اعمال شب 21، ص 425.
10. مفاتیح الجنان، ص 720.
11. بحار الانوار، ج 80، ص 128.
12. ر. ک: مصباح المتهجد، ص 227؛ نهج الدعوات، ص 277.
13. وسائل الشیعة، ج 7، ص 261
