گزیده الکلام …؛ اجتناب از مصاحبت جاهل

اجتناب از مصاحبت جاهل

مردى از قبيله فرازه پيش احمد بن خليل نحوى آمد و از او مسأله سؤال نمود. خليل در جواب آن، قدرى تأخير كرد. فرازى لخندى زد. خليل ملتفت شد و رو به بعضى از حضار كرد و گفت: مردها چهار قسم‏اند: مردى است كه مى ‏داند و مى ‏داند كه مى‏ داند؛ اين عالم است و معاونتش نماييد؛ و مردى است كه مى‏ داند ولى نمى‏داند كه مى‏داند؛ اين غافل است، متنبهش كنيد؛ و مردى است كه نمى‏داند و مى‏داند كه نمى ‏داند؛ اين، جاهل است تعليمش بدهيد؛ و مردى است كه نمى ‏داند و نمى‏داند كه نمى‏ داند؛ اين، احمق است، اجتنابش كنيد.

وجه اجتناب از او، اين است كه او کوزه خالى خود را پر، گمان مى‏كند. پس، در اين حال، چون كوزه‏اش خالى است، پس آب پس نمى‏دهد تا اينكه از صحبتش فايده‏اى برد. و چون خودش، آن را پر گمان مى‏كند، توى چشمه‏اش نمى‏ برد تا اينكه پر شود. پس، در صحبت چنين شخص، نه افاده است و نه استفاده. جز وبال، حاصلى نخواهد داشت. گاهى جهلِ به جهل، انسان را وادار مى‏ نمايد به بعضى از ادّعاهاى بزرگ.