گزیده الکلام …؛ خطر قضاوت ناصحیح و حکایت محمد خان امیر نظام

خطر قضاوت ناصحیح و حکایت محمد خان امیر نظام

مرحوم حاج شيخ مرتضى انصارى، به شاگردان خود در هنگام حركت كه مى‏خواستند از نجف به اوطان خودشان برگردند، توصيه مى ‏فرموده، مى ‏گفته: «قضاوت مكن؛ چه قصد قربت داشته باشى يا نه. تدريس بكن؛ چه قصد قربت داشته باشى يا نه. امامت بكن؛ اگر قصد قربت داشته [باشى] و الّا نه»؛ چون در وظايف ديگر، انسان اگر اهمال نموده باشد، به محض توبه و برگشت، كار او اصلاح مى‏شود؛ امّا در قضاوت، اگر اهمال باشد، چاكش به آسانى رفو نمى‏ شود؛ چون قضاوت، اموال مردم را دست به دست كرده، مواريث آن ها را به هم زده، عرض و ناموس مردم را دريده، فراش آن ها را باطل، اولاد آن ها را شبهه‏ناك، انساب آن ها را مختلط نموده، آب دريا، پليدى اين را پاك نمى‏كند. امّا جور و مظالم ديگر، درخور وصله و رفو است. اگر مالى از مردم گرفته، ردّشان مى‏كند و يا حلّيّت مى‏ طلبد؛ و اگر حقّى از آن ها ضايع نموده، جبران مى‏ نمايد.

محمّدخان امير نظام، از رجال دربار محمّدشاه كه در زمان وليعهدى ناصرالدين شاه، با او به تبريز رفته، سمت پيشكارى وى را داشته. او در تبريز، وجوهى كه از مردم به عنوان جريمه گرفته بود، هر يك را در يك كيسه گذاشته، به نام صاحبان آن ضبط نموده بود. هنگامى كه اجل او نزديك شده بود، وصيّت كرده بود كه آن ها را به صاحبانشان برسانند. اين حكايت را آقاى آقا ميرزا عبداللّه مجتهدى تبريزى از جدّ امجد خود، مرحوم آقاى حاج ميرزا حسن مجتهد نقل كرد. گفته بود: سياست اقتضا مى‏نمود كه از مجرمين، جريمه بگيرم؛ چون بى آن، نظم حوزه ايالت انجام نمى‏ گرفت. بعد هم كه ديانت اقتضا نموده، همه آن ها را به صاحبان ردّ نمايد.