الجمعة 30 رَبيع الأوّل 1446 - جمعه ۱۳ مهر ۱۴۰۳


گزیده الکلام …؛ قوه عقل، میزان در برخورد با قضایای غیبی


قوه عقل، میزان در برخورد با قضایای غیبی

گرچه اشخاصى كه خودشان را منوّر الفكر خيال مى ‏كنند، اين‏گونه قضايا (امداد های غیبی) را باور نمى ‏كنند؛ چنان كه مردمان ساده‏ لوح نيز از اين‏گونه قضايا از هر كه بشنوند باور مى ‏كنند، ولو در پاى معركه درويش باشد؛ ولكن هر دو، ناشى از فقدان تميز است. منتها اوّلى، راست را قاطى دروغ كرده، هر دو را ردّ مى ‏كند و دومى، دروغ را قاطى راست كرده، هر دو را قبول مى‏ كند؛ ولكن اهل تميز، راست را از دروغ تميز مى‏دهد، نه همه را قبول و نه همه را ردّ مى ‏كند.

نگارنده، پايه اين‏گونه قضا را مادامى كه به جاى سفت نرسانم، بنا بر روى آن نمى‏ گذارم؛ چون خيلى ساده و بسيط نيستم كه هر حرف را باور كنم. بعضى گمان مى‏ كنند كه ميزان عقل، همان انكار و زير بار نرفتن است؛ ولى اين اشتباه است. بايد گوينده را نگاه كرد كه چگونه شخص[ی] است؟! آيا احتمال جعل چنين قضيّه [ای] در حقّش مى ‏رود يا نه؟ و هم چنين، نويسنده كه آيا احتمال جعل چنين نسبت، درباره‏اش مى ‏رود يا نه؟ والّا، از درِ انكار آمدن محض، اين، ميزان عقل نيست.

ميزان عقل در عرف؛ همان تميز دادن نيك از بد و راست، از دروغ و صواب، از خطا است.