گزیده الکلام …؛ مرحوم سیّد محسن امین
مرحوم سیّد محسن امین
آقا سيّد محسن، از علماى بزرگ شيعه است كه در شام سكونت دارد. نواده برادر مرحوم آقا سيّد جواد صاحب مفتاح الكرامه است. اين است كه در طبع مفتاح الكرامه، نهايت زحمت را متحمّل شده [و] در مراتب فضل و دانش و وفور علم و بينش، و كثرت سعى و كوشش بى نظير است. از مجاهدين مهمّ عصر ما است. تأليفات زياد در كلام و فقه و تاريخ اسلام دارد. امروز، در جبل عامل، دو سيّد جليل القدر از علما هستند كه قلمشان در دفاع از شيعه و زنده كردن آثار آن ها، على الدوام كار مى كند: يكى، آن جناب است و ديگرى، آقا سيّد عبد الحسين شرف الدين كه مؤلّفات پربها دارند و به تأليف مشغولاند.
و باز دو نفر، محسن ناماند در خاك عربستان كه در زنده كردن آثار شيعه، امروز، نهايت كوشش را دارند: يكى، آن جناب است كه با تأليف احياء الشيعه، رجال شيعه را از سلاطين و امرا و علما و شعرا، در صفحه تاريخ ثبت مى كند؛ تا كنون، نه جلد از آن طبع شده، بقيّه، تحت تأليف و طبع است؛ و ديگرى، هم آقا شيخ محسن طهرانى است، معروف به شيخ آقا بزرگ، مجاور سامرا كه با تأليف كتاب الذريعه، كتب و تصانيف شيعه را در دفتر تاريخ ضبط مى كند؛ با خصوصيّاتى كه دارند. مثلاً فلان كتاب، مصنّفش كيست و در چه تاریخ تأليف شده و موضوعش چيست و براى چه و براى كه نوشته شده؟ چاپ شده يا نشده؟ و اگر چاپ نشده، نسخه خطّى آن در كجا است و كدام كتابخانه است؟ نسخه تمام است يا ناتمام؟ اصل است يا نه؟ همه اين خصوصيّات را به قدر امكان ضبط مى كند و تا حال، دو جلد آن طبع شده و بقيّه، تحت تأليف و طبع است.[1]
امّا مسقط الرأس و موطن اصلى آن جناب، جبل عامل است. خداوند، اين سرزمين را چه قدر مشمول عنايات خاصّه خود قرار داده؛ چه مجتهدهاى بزرگ از اين خاك پاك برخاسته؛ محقّق ثانى و شهيد اوّل و ثانى و صاحبان معالم و مدارك و وسايل و غير آن ها، از محصول همين خاك پاكاند. شيخ بهايى، از اين سرزمين است. بزرگان از علما كه از اين نقطه برانگيختهاند زيادند؛ حتّى صاحب وسايل، يك كتاب مستقلّ به نام امل الآمل در ترجمه احوال علماى جبل نوشته. در بعضى از كتب تراجم ديدم كه در جبل عامل، دهى بوده داراى 36 خانوار، 37 نفر [از] آن ها، مجتهد بودند! حتّى از زنهاى آن، داراى ملكه اجتهاد بوده[اند]؛ مثل ستّ المشايخ[2] دختر شهيد اوّل.
