ختم قرآن و اهداء ثواب آن به معصومین علیهم السلام
ختم قرآن و اهداء ثواب آن به معصومین علیهم السلام
یکی از مهمترین اعمال ماه مبارک رمضان تلاوت قرآن است که در روایات بدان توصیه موکد شده است .انس با قرآن به همراه رعایت آداب ظاهری و باطنی تلاوت آن ، زمینه را برای بهره برداری بیشتر از هدایت الهی فراهم خواهد کرد.
از میان روایات وارده از امامان معصوم علیهم السلام، برخی به این امر اختصاص داشته و پیروان خویش را به رعایت آداب تلاوت دعوت نموده اند.
تلاوت و ترتیل قرآن با صدای حزین، تدبر در آیات، رعایت طهارت ظاهری و باطنی و …برخی از آدابی است که درمورد تلاوت قران بدان توصیه شده است.
در برخی دیگر از روایات به قرائت همراه با حزن و اندوه توصیه شده است. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ همانا قرآن با حزن نازل شد پس با حزن آن را قرائت کنید.(اصول کافی ج 2 ص 614)
مطابق با نقلی در رابطه با تلاوت قرانِ امام موسی بن جعفر علیه السلام چنین میخوانیم:
عَنْ حَفْصٍ قَالَ: مَا رَأَيْتُ أَحَداً أَشَدَّ خَوْفاً عَلَى نَفْسِهِ مِنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع- وَ لَا أَرْجَى لِلنَّاسِ مِنْهُ وَ كَانَتْ قِرَاءَتُهُ حَزَناً- فَإِذَا قَرَأَ فَكَأَنَّهُ يُخَاطِبُ إِنْسَاناً : حفص گويد: من احدى را نـديـدم كـه بـر خـود بـيـمـنـاك تر باشد از حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام و نه امـيـدوارتـر از او ديـدم ، و قـرآن را مـحـزون (و با ناله ) مى خواند، و هنگامى كه قرآن مى خواند گويا با انسانى روبرو سخن گويد..( وسائل الشيعة، ج6، ص: 209)
چنانچه در برخی از روایات توصیه شده که قبل از خواب قرآن خوانده شود : عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا يَمْنَعُ التَّاجِرَ مِنْكُمُ الْمَشْغُولَ فِي سُوقِهِ إِذَا رَجَعَ إِلَى مَنْزِلِهِ أَنْ لَا يَنَامَ حَتَّى يَقْرَأَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ فَتُكْتَبَ لَهُ مَكَانَ كُلِّ آيَةٍ يَقْرَؤُهَا عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ يُمْحَى عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئَاتٍ
حـضـرت صـادق عـليـه السـلام فـرمـود: چـه بـاز مـى دارد تـاجـرى را كـه در بـازار مـشغول (به تجارت است ) از اينكه چون (شب هنگام ) به خانه باز گردد نخوابد تا يك سوره از قرآن بخواند و بجاى هر آيه كه مى خواند برايش ده حسنه نوشته شود و ده گناه از او محو گردد.(اصول کافی ج 2 ص 611)
بر اساس نقل برخی از بزرگان یکی از آداب ویژه ماه مبارک رمضان ختم قرآن می باشد و البته روشن است که این عمل غیر از تلاوت قرآن می باشد . مرحوم شیخ مفید در کتاب شریف المقنعه چنین می فرماید:
و يستحب أن يختم فيه القرآن بتلاوته ختمات. (المقنعة (للشيخ المفيد)، ص: 312).در برخی از روایات منقول از اهل بیت علیهم السلام چنین آمده که اصحاب ثواب ختم قرآن را به ساحت مقدس پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام هدیه می کردند که حضرت ثواب این عمل را معیت با ایشان علیهم السلام در قیامت بیان کردند در روایت علی بن مغیره از امام کاظم علیه السلام چنین میخوانیم:
عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَبِي سَأَلَ جَدَّكَ عَنْ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ- فَقَالَ لَهُ جَدُّكَ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ- فَقَالَ لَهُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَهُ جَدُّكَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ- فَقَالَ لَهُ أَبِي نَعَمْ مَا اسْتَطَعْتُ- فَكَانَ أَبِي يَخْتِمُهُ أَرْبَعِينَ خَتْمَةً فِي شَهْرِ رَمَضَانَ- ثُمَّ خَتَمْتُهُ بَعْدَ أَبِي فَرُبَّمَا زِدْتُ وَ رُبَّمَا نَقَصْتُ- عَلَى قَدْرِ فَرَاغِي وَ شُغُلِي وَ نَشَاطِي وَ كَسَلِي- فَإِذَا كَانَ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ جَعَلْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص خَتْمَةً- وَ لِعَلِيٍّ ع أُخْرَى- وَ لِفَاطِمَةَ ع أُخْرَى- ثُمَّ لِلْأَئِمَّةِ ع حَتَّى انْتَهَيْتُ إِلَيْكَ- فَصَيَّرْتُ لَكَ وَاحِدَةً مُنْذُ صِرْتُ فِي هَذِهِ الْحَالِ– فَأَيُّ شَيْ‌ءٍ لِي بِذَلِكَ قَالَ- لَكَ بِذَلِكَ أَنْ تَكُونَ مَعَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ- قُلْتُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَلِي بِذَلِكَ قَالَ نَعَمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.(وسائل الشیعه ج 6 ص 218)
على بن مغيرة گويد: بحضرت أبى الحسن (كاظم) (عَلَیهِ الصَّلاة وَ السَّلام ) عرض كردم: كه پدر من از جد شما پرسيده از ختم قرآن در هر شب؟ و جد شما فرموده بود: هر شب، و به او عرض كرده بود: در ماه رمضان؟جد شما فرموده بود: و در ماه رمضان، پدرم به او عرض كرده بود: آرى هر چه توانائى داشته باشم (بخوانم)؟و پدرم چنين بود كه چهل بار قرآن را در ماه رمضان ختم ميكرد و من نيز پس از پدرم (به همين اندازه ها) ختم ميكنم گاهى بيشتر و گاهى كمتر باندازه فراغت و شغلم و باندازه نشاط و كسالتم؟ و چون روز عيد فطر شود يك ختم آن را هديه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم كنم، و يكى را هديه على عليه السلام و يكى را هديه حضرت فاطمه عليها السلام و همچنين براى هر يك از ائمهعلیه السلام تا برسد به شما كه براى هر يك يكى هديه كنم و تا باين حال رسيده ام چنين كرده ام، براى من در برابر اين عمل چه پاداشى هست؟ فرمود: پاداشت اين است كه روز قيامت با ايشان باشى، گفتم: اللَّه اكبر! اين است پاداش من؟ تا سه بار فرمود: آرى.
در رابطه با این روایت نکته مهم این است که علی بن مغیره ختم قرآن را به امام وقت خویش ( موسی بن جعفر(عَلَیهِ الصَّلاة وَ السَّلام ) هدیه می کند در حالیکه زنده می باشد که مورد تایید و تقریر امام علیه السلام می باشد. از همین رو خواندن قرآن و اهداء ثواب آن به وجود مقدس امام زمان عجل الله فرجه الشریف یکی از آداب منتظران در زمان غیبت ذکر شده است.
البته لازم به ذکر است که براساس روایات ماثور از اهل بیت علیهم السلام تلاوت قرآن باید همراه با تدبر و تامل در آیات باشد. برخی از اصحاب مانند ابوبصیر که در ماه رمضان در یک شب ختم قرآن داشتند که امام صادق علیه السلام از این کار نهی فرمودند و ابوبصیر را به تامل در آیات قران فراخواندند:
عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِيرٍ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَفِي لَيْلَتَيْنِ قَالَ لَا قَالَ فَفِي ثَلَاثٍ قَالَ هَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ لِرَمَضَانَ حَقّاً وَ حُرْمَةً لَا يُشْبِهُهُ شَيْ‌ءٌ مِنَ الشُّهُورِ وَ كَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ ص يَقْرَأُ أَحَدُهُمُ الْقُرْآنَ فِي شَهْرٍ أَوْ أَقَلَّ إِنَّ الْقُرْآنَ لَا يُقْرَأُ هَذْرَمَةً وَ لَكِنْ يُرَتَّلُ تَرْتِيلًا فَإِذَا مَرَرْتَ بِآيَةٍ فِيهَا ذِكْرُ الْجَنَّةِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّةَ وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآيَةٍ فِيهَا ذِكْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ
على بن ابى حمزه گويد: خدمت حضرت صادقعلیه السلام شرفياب شدم پس ابوبصير به آن حضرت عرض كرد: قربانت بروم در ماه رمضان همه قرآن را در يك شب بخوانم؟ فرمود: نـه عـرض كـرد: در دو شـب ؟ فـرمـود: نـه، عـرض كرد: در سه شب؟ فرمود: ها (يعنى آرى بـخـوان ) و بـا دسـت خـود اشـاره فـرمـود. سـپـس فرمود: اى ابا محمد براى ماه رمضان حقى و حرمتى است كه ماه هاى ديـگـر مانند آن نيستند (يعنى اينكه اذيت دادم در سه شب بخوانى بخاطر حرمت ماه رمضان و امتيازش با ماه هاى ديگر است ) و اصحاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم قرآن را در يك ماه يا كمتر مى خـوانـند، و هر آينه قرآن با سرعت و شتاب خوانده نشود، و بايد هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود، و هر گاه به آيه اى كه در آن نام بهشت برده شده است گذر كنى آنجا بايست، و از خداى عزوجل بهشت را بخواه، و چون به آيه اى كه در آن ذكر دوزخ است گذر كنى نزد آن نيز ايست كن و از دوزخ بخدا پناه ببر.
(اصول کافی ج2 ص 617)
